DZWONNICA

Późnogotycka dzwonnica w Wiślicy należy do nielicznych, zachowanych tego typu obiektów średniowiecznych w Polsce.

Wśród wspominanej grupy zabytków wyróżnia się wysokością i bogatym programem heraldycznym, którego twórcą był jej fundator ks. Jan Długosz, jeden z najważniejszych rodzimych historyków wszech czasów.

Dzwonnicę wzniesiono w latach 60.-70. XV w., w trakcie remontu i rozbudowy zespołu kościoła kolegiackiego, z fundacji ówczesnego kustosza wiślickiego ks. Jana Długosza. Obecnie przypuszcza się, że jej twórcami byli muratorzy Marcin Proszko i Jakub Blatfuss oraz bliżej niezidentyfikowany rzeźbiarz - autor heraldyczno-maswerkowego fryzu, wykonanego w latach 70.-80. XV wieku. Pierwszy gruntowny remont obiektu wykonano po r. 1636. W kolejnych dziesięcioleciach prawdziwą bolączką jego zarządców był stan poszycia i więźby dachowej, które były wielokrotnie wymieniane (m.in.: w 1785 r. pokryto hełm dzwonnicy nową blachą ołowianą). Zabiegi te nie przyniosły oczekiwanych skutków skoro w 1820 r. były znowu zniszczone, dlatego też w 1827 r. miejscowy proboszcz zgłosił do Komisji Rządowej Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w Warszawie projekt ich remontu. Prace te trwały długo. W 1831 r. zdjęto dotychczasowy hełm, a nowy gontowy dach wykonano dopiero w 1850 roku. W 1858 r. miał miejsce pożar dzwonnicy, zniszczeniu uległy dach i górne jej kondygnacje - groziły one nawet zawaleniem. Odbudowę obiektu przeprowadzono dopiero w latach 1875-79 według proj. Władysława Pietrzykowskiego przy współpracy Bolesława Podczaszyńskiego. Wówczas wykonano wysoki kamienno-blaszany neogotycki hełm i wymieniono uszkodzone elementy fryzu zmieniając przy tym ich układ. Ponownie poważne zniszczenia hełmu i górnych partii dzwonnicy miały miejsce 8 stycznia 1915 r., kiedy to ostrzelały ją wojska austriackie. Projekt jej rekonstrukcji wykonał w pocz. lat 20. XX w. Adolf Szyszko-Bohusz przy udziale ówczesnego wojewódzkiego konserwatora zabytków Tadeusza Szydłowskiego. Pierwszym etapem prac było w 1923 r. przykrycie zabytku prowizorycznym gontowym dachem, a drugim, zasadniczym w 1925 r., uzupełnienie ubytków w murach, zrekonstruowanie uskokowego portalu oraz wstawienie gładkich pól w miejsce zniszczonych elementów. W 1935 r. A. Szyszko-Bohusz zaproponował wymianę fryzu na nowy, według własnego projektu, czego ostatecznie nie zrealizowano. Kolejne gruntowne prace remontowo-konserwatorskie przy obiekcie wykonano w latach 1971-1974, w tym w 1972 r. zdekomponowano fryz maswerkowo-heraldyczny i zamontowano ściągi stężające w dolnych partiach kondygnacji, a w 1974 r. zamontowano na nowo fryz poprawiając układ płycin (poświadcza to inskrypcja na jednej z nich). Ponownie zmieniono poszycie dachowe dzwonnicy w r. 2004.

​

Późnogotycka, wolno stojąca dzwonnica leży w niewielkiej odległości od pd.-wsch. naroża rynku, na pn.-zach. od kościoła pw. Narodzenia NMP. Jest to budowla na planie kwadratu, o czterech kondygnacjach (wydzielonych poziomymi gzymsami), z których dwie dolne wymurowano z kamiennych ciosów, a górne z cegły w wątku polskim z użyciem zendrówki we wzorach rombowych i ciosów w narożach; nakryta jest dachem namiotowym. W jej zwieńczeniu znajduje się kamienny późnogotycki fryz (odnawiany ok. 1877, 1925, 1972-74) złożony z płaskorzeźbionych herbów (Wieniawa, Dębno, Poraj, Orzeł i Pogoń), maswerków i hierogramów IHS (przed 1480 i 1877 r.) oraz fryz konsolowy pod okapem dachu. Elewacje dzwonnicy podkreślają kamienne ostrołukowe okna (mniejsze w przyziemiu, a większe w czwartej kondygnacji) i portal kamienny południowy o schodkowym obramieniu (rekonstruowany).

​